Editorial

બજેટમાં ખાધ : પારદર્શિતા આવકાર્ય, પણ અત્યારે નહીં

ખાધના લક્ષ્યાંકો વાસ્તવિક હોવા જોઈએ

કેન્દ્રીય બજેટની જાહેરાત આડે ગણતરીના દિવસો રહ્યા છે ત્યારે બજેટમાં હજી સુધી જે ખર્ચ સમાવિષ્ટ કરવામાં આવતો હોય નહીં તેની પણ સમાવિષ્ટ કરવા માટેની કવાયત નાણામંત્રાલયમાં ચાલી રહી હોવાના અહેવાલો છે. કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ અૉડિટર જનરલ (સીએજી)એ સરકારનું ધ્યાન દોર્યું તે પછી આ વિચારણા શરૂ થઇ છે.

સરકારે આ વર્ષ માટેની રાજકોષીય ખાધ જીડીપીના 3.3 ટકાએ અંદાજી છે. આ ખાધમાં લોનની મુદ્દલ રકમ અને તેના વ્યાજ જેવા ખર્ચનો સમાવેશ નથી, જેની ચુકવણી જાહેર ક્ષેત્રના એકમો (પીએસયુ) વતીથી ખરેખર તો સરકાર કરે છે. સરકાર આવા ખર્ચની વિગતો બજેટમાં એક અલગ માહિતીના સ્વરૂપે આપે છે. જો આવા ખર્ચનો સમાવેશ કરવામાં આવે તો રાજકોષીય ખાધ ઘણી વધી જાય. આ વર્ષની ખાધ જીડીપીના 3.8 ટકાથી 4.5 ટકા અથવા તેથી પણ વધુ આવી શકે છે તેવું માનવામાં આવે છે.

સરકાર દ્વારા થતા કેટલાક ખર્ચની વિગતોનો બજેટમાં સમાવિષ્ટ નહીં કરતા તેને બજેટ દસ્તાવેજમાં અલગ સ્વરૂપે રજૂ કરવાની પ્રથા વર્ષોથી ચાલી આવી છે, પણ સરકારની ટીકા હવે થઇ રહી છે. આ મુદ્દો વિચારણા માગી લે છે. પારદર્શિતાની દૃષ્ટિએ આ વિચારણા આવકાર્ય છે, પરંતુ તેને માટે જે સમય પસંદ કરવામાં આવ્યો છે તે બિલકુલ આવકાર્ય નથી. જીડીપી 6.8 ટકાથી ઘટીને આ વર્ષે પાંચ ટકાએ આવે તેવો સરકારનો અંદાજ છે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (આઈએમએફ)એ તો તેને 4.8 ટકાએ અંદાજ્યો છે તેવા સંવેદનશીલ સમયે તો બજેટ વિશેની અત્યાર સુધીની માન્યતાને ખંડિત કરે તેવું કંઈ પણ કરવાથી સરકારે દૂર રહેવું જોઈએ. નાણાપ્રધાન જો આગામી બજેટમાં જ સુધારેલા અંદાજ પ્રમાણે ખાધના આંકડા જાહેર કરશે તો તેના અવળા પ્રત્યાઘાતો ઘેરા હશે. વધુમાં વધુ, સરકાર સંસદમાં એવું નિવેદન કરી શકે કે ખાધના આંકડા સુધારવા વિશેનો નિર્ણય હવે પછી અમલમાં મુકાશે. તે પહેલાં 2003નો ફિસ્કલ રિસ્પોન્સિબિલિટી એન્ડ બજેટ મેનેજમેન્ટ લૉ સુધારવો જોઈએ જેમાં આવનારા વર્ષ 2020-21 સુધીમાં રાજકોષીય ખાધ બજેટના ત્રણ ટકાએ લાવવાનો અવાસ્તવિક લક્ષ્યાંક પૂરો કરવાની જવાબદારી સરકાર ઉપર નાખવામાં આવી છે. આ લક્ષ્યાંક પહેલા વાસ્તવિક બનાવવો જોઈએ અને તે પછી જ બજેટની બહાર રહેતી ખર્ચનો તેની અંદર સમાવેશ કરી શકાય.

વરિષ્ઠોની જિંદગી સરળ બનાવો

થોડી કરરાહત પણ તેમને ઝાઝી લાગશે

આગામી બજેટમાં અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે કૃષિ, માળખાકીય ક્ષેત્ર અને લઘુ, નાના તથા મધ્યમ ઉદ્યોગો માટે કરોડો-અબજોની ફાળવણી થશે અને કર પ્રોત્સાહનો આપવામાં આવશે ત્યારે સ્ટેટ બૅન્ક ઓફ ઇન્ડિયા (એસબીઆઈ)એ એક નાની પણ અસરકારક રજૂઆત દ્વારા સિનિયર સિટિઝન્સ સાવિંગ્સ સ્કીમ ઉપર ખાતેદારોને મળતા વ્યાજને કરમુક્ત બનાવવાની સરકારને ભલામણ કરી છે. ફિક્સ્ડ ડિપોઝિટ જેવી બાંધી મુદતની ડિપોઝિટમાં ચાર કરોડ અને દસ લાખ સિનિયર સિટિઝન્સ (વરિષ્ઠો)એ 14 લાખ કરોડની ડિપોઝિટ જમા પડી છે. એસબીઆઇએ કહ્યું છે કે સરકાર આ વરિષ્ઠોને મળતા વ્યાજને કરમુક્ત બનાવે તો તેને ફક્ત રૂા. 3092 કરોડની આવક ગુમાવવી પડે, પણ બદલામાં તેનાથી આ વરિષ્ઠોને પાછલી જિંદગીમાં જે નાણાકીય રાહત મળશે તે નોંધપાત્ર હશે.

મોટા ભાગના નિવૃત્ત વરિષ્ઠોને પેન્શન અને બૅન્ક ડિપોઝિટ ઉપર મળતા વ્યાજ સિવાય આવકનું કોઈ સાધન હોતું નથી. પેન્શન મેળવનારને વધતી મોંઘવારી સામે રક્ષણ મળે છે પરંતુ જેમને આની આવક ન હોય અને માત્ર બૅન્ક કે પોસ્ટ ઓફિસ ડિપોઝિટમાં મુકેલી બચત ઉપર મળતા વ્યાજ ઉપર નભવાનું હોય ત્યારે તેમની હાલત વધુ કફોડી હોય છે. ફુગાવાના દરમાં મોંઘવારી ટકાની દૃષ્ટિએ વધઘટ થતી રહે પણ કુલ અસર તો દાળચોખા અને શાકભાજી સહિતની ચીજોના ભાવવધારામાં પરિણમે છે. આવા સમયમાં જો વરિષ્ઠોને કરરાહત સ્વરૂપે નજીવી રાહત પહોંચાડી શકાય તોય તેમનું જીવન સરળ બનશે.

એવું નથી કે તમામ વરિષ્ઠોની આવી કરુણ હાલત છે. કરરાહત અથવા બચતનાં કેટલાંક પ્રોત્સાહનો ઘણાં સારાં પરિણામ લાવે છે. એસબીઆઇએ નોંધ્યું છે કે સરકારે 2014ના ઓગસ્ટમાં પબ્લિક પ્રોવિડન્ટ ફંડ (પીપીએફ)માં રોકાણની મહત્તમ મર્યાદા રૂપિયા 50,000થી વધારીને દોઢ લાખની કરી તેની ઘણી સારી અસર ઘરગથ્થુ બચત ઉપર પડી હતી. વર્ષ 2014-15માં પ્રોવિડન્ટ ફંડ અને પેન્શન ફંડમાં વૃદ્ધિ આગલા વર્ષ 2013-14થી માત્ર રૂા. 13,000 કરોડની હતી, પણ આ રોકાણ મર્યાદામાં વધારો થયો તે પછી 1 લાખ કરોડ રૂપિયાની વધુ બચત સરકારને મળી હતી. એસબીઆઇએ કહ્યું છે કે આવકવેરા ધારાના સેક્શન 80ઈ હેઠળ વ્યક્તિ માટે આ રોકાણ મર્યાદા વધારીને બે લાખ રૂપિયાની કરવામાં આવે તો બે લાખ કરોડ રૂપિયાની વધુ બચત મળે.