અર્થતંત્રમાં દેખાતાં આશાસ્પદ ક્ષેત્રો તરફ આગળ વધો

કઠિન સંજોગોમાં વિશ્વાસ ટકાવી રાખવો  મહત્ત્વનો

રાટિંગ એજન્સીઓનું કામ અરીસો ધરવાનું છે.  મૂડી'સનો  ભારત માટેનું આઉટલૂક `સ્ટેબલ'થી ઘટાડીને નેગેટિવ કરવાનો ગયા સપ્તાહનો નિર્ણય સરકારને ગમ્યો નહોતો, પણ તે પછી તરત નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારામને સ્વીકારવું પડ્યું કે અર્થતંત્ર મુશ્કેલીઓના દોરમાંથી પસાર થઇ રહ્યું છે. નાણાપ્રધાનની આ મહત્ત્વની કબૂલાત આશા જન્માવે છે કે બહુ મોડું થાય તે પહેલાં સરકાર જાગી છે.  

સરકારે અત્યાર સુધી અર્થતંત્રને વેગ આપવાનાં અનેક પગલાં લીધાં, પણ તેની અસર જણાવામાં સમય લાગશે. આ વચગાળાનો સમય વિશ્વાસને ડગાવે તેવો હોવા છતાં જ્યાં આશાનું કિરણ દેખાતું હોય ત્યાં આગળ વધવાના અને જ્યાં નિરાશા દેખાતી હોય તેને દૂર કરવાના સરકાર, નીતિનિયામકો  અને ઉદ્યોગો દ્વારા સહિયારા પ્રયાસો થવા જરૂરી છે. અત્યારના કઠિન સંયોગોમાં મોનેટરી પોલિસી કમિટી (એમપીસી) દ્વારા વ્યાજ ઘટાડા જેવા પરંપરાગત પગલાંથી આગળ વધી સરકારે ટૂંકા ગાળામાં આર્થિક પ્રોત્સાહનો અને મધ્યમથી લાંબા ગાળે આર્થિક સુધારાનાં પગલાં લેવાં પડશે. વચગાળાના આ કઠીન સમયમાં આવક વધારવાથી પણ વધુ મહત્ત્વનું છે વિશ્વાસ ટકાવી રાખવાનું. બિઝનેસ કોન્ફિડન્સ અૉક્ટોબરમાં પૂરા થયેલા ત્રણ માસમાં 15.3 ટકા ઘટ્યો હોવાનું નેશનલ કાઉન્સિલ અૉફ એપ્લાઇડ ઇકોનોમિક રિસર્ચ (એનસીએઈઆર)ના સર્વેમાં જણાયું છે. ગ્રાહકોનો વિશ્વાસ પણ સપ્ટેમ્બરમાં ઘટીને છ વર્ષના તળિયે ગયો હોવાનું રિઝર્વ બૅન્ક અૉફ ઈન્ડિયા (આરબીઆઇ)નો સર્વે કહે છે. અર્થાત્, ઉદ્યોગોને કે વપરાશકારોને અર્થતંત્રની આવતી કાલ ઊજળી બનવાની શક્યતા હમણાં 

દેખાતી નથી.  

અત્યારે અર્થતંત્રમાં આશાસ્પદ ક્ષેત્ર ક્યા છે? સોસાયટી અૉફ અૉટોમોબાઇલ મેન્યુફેક્ચરર્સ અૉફ ઇન્ડિયા (સિયામ) દ્વારા સોમવારે જાહેર થયેલા વાહનોના અૉક્ટોબરના વેચાણના આંકડા નિરાશાજનક હોવા છતાં એક નોંધપાત્ર ચિહ્ન નિકાસમાં વૃદ્ધિનું હતું. વાહનોનું કુલ વેચાણ 0.28 ટકા વધ્યું, કારણ કે નિકાસ કામગીરી સારી હતી. નિકાસ વધવી એ ઉત્પાદકોને તેમના પ્રયાસો કઈ દિશામાં વાળવા જોઈએ તેનું સૂચન છે. ઉત્પાદકોએ વાહનોનો જૂનો સ્ટોક ઘણો વેચી નાખ્યો છે અને  સારા ચોમાસાને પગલે નવેમ્બર-ડિસેમ્બરનાં વાહનોની માગ આગામી મહિનાઓમાં વધવાની તેમને આશા છે. 

ઉદ્યોગોની બૅન્ક ધિરાણ માટેની માગ સપ્ટેમ્બરમાં 6 ટકા અને એનબીએફસી તરફથી મળતા ધિરાણની માગ 36 ટકા ઘટી હોવાનું ક્રેડિટ સ્યુઈસના આંકડા જણાવે છે પણ એપ્રિલ- સપ્ટેમ્બર દરમિયાન કંપનીઓએ વિદેશમાંથી મેળવેલા ધિરાણમાં 50 ટકાની વૃદ્ધિ થઇ હોવાનું આરબીઆઇ જણાવે છે. મતલબ કે, સસ્તા ધિરાણનો વિકલ્પ કંપનીઓને વિદેશમાંથી મળ્યો છે. ઉદ્યોગોને ધિરાણ સસ્તા દરે જોઈએ છે. દેશમાંથી તે નહીં મળે તો તેઓ વિદેશમાંથી મેળવી લેશે, પણ નાની કંપનીઓનું અને ઉત્પાદકો અને વેપારીઓનું શું? બૅન્કો તેમને જોઈતાં નાણાં  નહીં આપે તો તેઓ નૉન-બૅન્કિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ તરફ વળશે. આ ક્ષેત્રને બૅન્ક ધિરાણ મેળવવા ઉપર  આરબીઆઇના અંકુશો છે. બૅન્કિંગ નિયામકે ગણતરીપૂર્વકનું જોખમ લઈને આ ક્ષેત્રને ધિરાણ વધુ ઉપલબ્ધ મળે તેવાં પગલાં લેવાં જોઈએ. આરબીઆઇ આમાં નિષ્ફ્ળ જશે તો નાના ઉદ્યોગોનું બિનપરંપરાગત સ્ત્રોત ઉપરનું અવલંબન વધશે. 

સરકારે રિયલ એસ્ટેટના અટકી પડેલા પ્રોજેક્ટ્સ માટે 25,000 કરોડ રૂપિયાના પેકેજની અને અન્ય કર રાહતોનાં પગલાં જાહેર કર્યાં છે,  પણ તેની  વિધાયક અસર દેખાવામાં  સમય લાગી શકે છે. તેવી રીતે, સરકારે અત્યાર સુધી જાહેર કરેલી કર રાહતોની સારી અસર પણ ચોક્કસ જણાશે, પણ તે પહેલાં સરકારની કર આવક ઘટશે. આ વર્ષની સીધા વેરાની આવક 1 લાખ કરોડ રૂપિયા ઘટાડવાની દરખાસ્ત આવકવેરા વિભાગે સરકારને રજૂઆત કરી છે.  

ચોમાસું લાંબુ ચાલ્યું તેની અસરથી માળખાકીય પ્રોજેક્ટ્સનો વિકાસ રૂંધાયો છે ત્યારે તેમાં રાજકીય અવરોધ બિઝનેસ કોન્ફિડન્સને ડગાવી શકે છે. 

અર્થતંત્રનો ઉત્તરાર્ધ (અૉક્ટોબરથી માર્ચ)નો સમયગાળો પહેલા કરતાં સારો હોય છે. પહેલા ત્રિમાસિક (એપ્રિલથી જૂન 2019)માં અર્થતંત્રનો વિકાસદર પાંચ ટકાએ આવ્યો. બીજા ત્રિમાસિક (જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર)નો વિકાસ દર આ મહિનાના અંતે જાણવા મળશે, પણ તે બહુ પ્રોત્સાહક હોય તેવી શક્યતા નથી. 

આ નાજુક સમયને સાચવી લેવામાં નહીં આવે તો મૂડી'સનું અનુસરણ બાકીની બે એજન્સી ફિચ તથા સ્ટાન્ડર્ડ એન્ડ પૂઅર્સ (એસએન્ડપી) કરશે. મૂડી'સએ અત્યારે તેનો માત્ર આઉટલૂક નેગેટિવ કર્યો છે. મૂડી'સએ બતાવેલા અરીસાના દૃશ્યને ગંભીરતાથી લેવામાં નહીં આવે તો આ રાટિંગ એજન્સીનું આગામી પગલું રાટિંગ ઘટાડવાનું હશે, જેની આકરી કિંમત અર્થતંત્રએ ચૂકવવી પડશે. અત્યારે ફળ-શાકભાજીના ભાવ વધવાને કારણે રિટેલ ફુગાવો વધ્યો છે. રાટિંગ ઘટાડો થાય તો તેની અસરથી બોન્ડના વ્યાજદર વધી શકે છે.  

બ્રેક્ઝિટ, ચીન-અમેરિકા વચ્ચેના ટેરિફ વૉરના કારણે વૈશ્વિક વિકાસના સંયોગો ડહોળાયા છે ત્યારે ભારતે તેના આંતરિક અર્થતંત્રનું જોશ ટકાવી રાખવાનું જરૂરી છે.