Editorial

એક અબજથી આગળની ગણતરી કરતા રહીએ

ભારતની પ્રગતિ અને સિદ્ધિ -એક કેસ સ્ટડી

દસ મહિનાના ટૂંકા ગાળામાં કોવિડ -19ની રસીના એક અબજ ડૉઝ લોકોને આપવાની સિદ્ધિ ભારતે ગુરુવારે પ્રાપ્ત કરી તેનું ગૌરવ સૌ દેશવાસીને હોવું જોઈએ. આ વિજય કોરોના નામે એક અજ્ઞાત શત્રુની સામે વિજ્ઞાનનો છે, વિજ્ઞાનીઓથી લઇ તમામ આરોગ્યકર્મીઓ અને સરકારનો પણ છે જેણે માત્ર કોરોના સામે નહીં, રસીકરણની વિરુદ્ધ થતા રાજકીય, ધાર્મિક અને સામાજિક દુપ્રચારની સામે લડવાનું હતું. લોકોનું મનોબળ ટકાવી રાખવાનું હતું, રસીકરણનું વિકટ કાર્ય પાર પાડવાનું હતું અને ટાંચા સાધનોમાંથી જંગી ખર્ચ પણ કરવાનો હતો.

રસીકરણમાં જેમ પ્રગતિ થતી ગઈ તેમ દેશને તેના આર્થિક, સામાજિક અને આરોગ્ય વિષયક ફાયદા મળવા લાગ્યા. તેથી આ મહામારીની સામે લડવાનું સૌનું જોમ વધ્યું છે. રસીકરણમાં પ્રગતિ થતા આ વર્ષના માર્ચ માસમાં આવેલા કોરોનાના બીજા પ્રહારની અસર પહેલા પ્રહારથી ઓછી હતી. હવે દેશના 70.7 ટકા લોકોને રસીનો એક ડૉઝ અને 29.3 ટકા લોકોને બે ડૉઝ આપવામાં આવ્યા છે ત્યારે ત્રીજો પ્રહાર આવે તો પણ તેની અસર બીજા પ્રહારથી હળવી હશે તેવું નિષ્ણાતો કહે છે. જેમને બીજો ડૉઝ લેવાનો બાકી છે તેમને અપાયા પછી મહામારી સામેની સુરક્ષા વધશે. થોડા મહિનામાં બે વર્ષથી 12 વર્ષ સુધીનાં બાળકો માટેની રસી બજારમાં આવશે. તે પછી આ સુરક્ષા કવચ વધુ મજબૂત બનશે.

સરકારનું લક્ષ્ય ડિસેમ્બરના અંત સુધીમાં તમામને રસી આપવાનું છે. તે પૂરું થવાનું મુશ્કેલ કદાચ હશે પણ અશક્ય નથી. તેથી હવે એક અબજ પછી આગળની ગણતરી કરતા રહીએ. તે સાથે, કોરોના સ્વરૂપ બદલીને આવી રહ્યો હોવાથી ગાફેલિયત પરવડી શકે નહીં.

કોવિડ -19ના રસીકરણમાં ભારતની પ્રગતિ અને સિદ્ધિ દુનિયા માટે એક કેસ સ્ટડી છે. વિકસિત અને વિકસતા દેશોએ આમાંથી ઘણું શીખવાનું છે. ભારતમાં 2020ના જાન્યુઆરીમાં કોરોનાનો પ્રથમ કેસ દેખાયો અને મૃત્યુ દર વધવા લાગતાં સરકારે માર્ચના અંતથી દેશભરમાં લૉકડાઉન લાગુ કર્યો. જાણે ભારતની ધરતી રસાતાળ જવાની હોય અને અર્થતંત્ર ધ્વસ્ત થવાનું હોય તેમ દેશ અને સરકારના હિતશત્રુઓ તથા નિરાશાવાદીઓએ એક અપપ્રચાર શરૂ કર્યો. આવી અનિશ્ચિતતાના સમયે સરકારના નીતિ નિયામકો અને વહીવટી તંત્ર, રિઝર્વ બૅન્ક અૉફ ઇન્ડિયા સહિતના નિયામકો તથા વેપાર-ઉદ્યોગોની શક્તિ એકજૂટ બનીને કામે લાગી. તેનું જે પરિણામ આવ્યું તે આજે દુનિયાની નજર સામે છે. દૃઢ નિર્ધારની સાથે ગણતરીપૂર્વકનું ગમે તેવું આયોજન અને પરિશ્રમ હોય તો આવી મુસીબતનો મુકાબલો થઇ શકે તે ભારતે દુનિયાને બતાવ્યું છે. કોરોના સામેની વૅક્સિન બ્રિટન, અમેરિકા અને રશિયામાં વિકસાવાઈ હોવા છતાં તેનું વિપુલ પ્રમાણમાં ઉત્પાદન કરવા માટે ભારતનું આધુનિક સુવિધા ધરાવતું ઉત્પાદન માળખું તેમના માટે આદર્શ હતું. ભારત માટે આ પાયાનો વ્યૂહાત્મક લાભ હતો. એક અબજ ડૉઝ રસી લોકોને આપવામાં સફળતા મળી તેનું આ પણ એક કારણ હતું.

આમ છતાં, વિકસિત દેશોમાં પ્રમાણમાં ઓછી જનસંખ્યા, ઉપલબ્ધ આધુનિક આરોગ્ય માળખું અને તેમની ઊંચી રાષ્ટ્રીય આવક છતાં તેઓ ભારતની સામે આ મહામારીનો મુકાબલો કરવામાં ઊણા ઊતર્યા.

સરકારે `વૅક્સિન ડિપ્લોમસી'નો સફળતાપૂર્વક અમલ કરી અનેક નાના દેશોને વિનામૂલ્યે રસી આપીને દેશની વિશ્વબંધુત્વની સંસ્કૃતિનો પરિચય આપ્યો. તેમણે હવે ભારત પ્રતિનો તેમનો દૃષ્ટિકોણ બદલવાની જરૂર છે.

આર્થિક વિકાસનું ચક્ર નવેસરથી ફરતું થયું

બાહ્ય પડકારોનો મુકાબલો થઇ શકશે

ભારતીય અર્થતંત્રમાં વિકાસનું એક ચક્ર ફરતું થયું છે, તેવો મોર્ગન સ્ટેનલીનો અહેવાલ પોરસ ચડાવે તેવો છે. આ બૅન્કરનાં જણાવવા અનુસાર, મૂડી રોકાણ અને ઉત્પાદકતા વધવાને કારણે ભારતીય અર્થતંત્ર આવતા પાંચ વર્ષ- 2025-26 સુધીમાં છ ટકા વધશે.

અર્થતંત્રનાં ઘણાં ક્ષેત્રો અત્યારે કોરોનાની અસરમાંથી બહાર આવ્યાં છે. તેમણે હજી આ પૂર્વે મંદ વિકાસના વિષચક્રમાંથી બહાર નીકળવાનું છે. તેમાંથી પૂરું બહાર નીકળે ત્યારે ઉદ્યોગોની ઉત્પાદન ક્ષમતાનો વપરાશ 80 ટકાથી વધે ત્યારે તેઓ વધુ રોકાણનું આયોજન કરે. મોર્ગન સ્ટેન્લીનો અહેવાલ સૂચવે છે કે, આ તબક્કો શરૂ થઈ ચૂક્યો છે. આ મહામારી દરમ્યાન અર્થતંત્રને ડિજિટલ માર્ગે આગળ વધવાનો અવસર પૂરો પાડ્યો તેનો લાભ પણ અર્થતંત્રને મળશે. આ અવસરને એક આડલાભ ગણીએ તો પણ સરકારે અને નીતિ નિયામકોએ ઉદાર નાણાં નીતિને સહારે ખાનગી ક્ષેત્રનો સાથ સહકાર મેળવીને જે માળખાકીય વિકાસ કાર્યો મોટા પાયે હાથ ધર્યાં તેની અસરરૂપે રોજગાર, ઉત્પાદન આને ઉત્પાદકતા વધવા શરૂ થયા છે.

અમેરિકા વ્યાજ દર વધારવાના માર્ગે છે ત્યારે સરકાર અને રિઝર્વ બૅન્ક અૉફ ઇન્ડિયા (આરબીઆઇ)એ ઉદાર નાણાં નીતિ ચાલુ રાખીને વિકાસની પ્રક્રિયા ચાલુ રાખવાનો જે નિર્ણય લીધો તે આર્થિક વિકાસના ચક્રને વેગ આપશે.

મોર્ગન સ્ટેન્લીના આ અહેવાલમાં આંતરરાષ્ટ્રીય બૅન્કરો ઉપરાંત ઍનલિસ્ટો અને અર્થશાસ્ત્રીઓનો ભારતીય અર્થતંત્ર માટેનો આશાવાદ ઝીલાય છે. ક્રૂડ તેલના ઊંચા ભાવ અને કરન્સી બજારમાં ઊથલપાથલ જેવાં બાહ્ય કારણો છે છતાં ભારતીય અર્થતંત્ર તેની આંતરિક તાકાતના બળે આ પડકારોને પહોંચી વળશે.